Een spannend theatercollege op het snijvlak van kunst, mens en techniek

“Daan Roosegaarde is een soort Edison, die had het concept van de gloeilamp al in z’n hoofd, heeft duizenden verschillende stoffen gebruikt voordat hij het eindelijk uit kon voeren. En dat kunnen uitvoeren is dezelfde uitdaging waar Daan Roosegaarde voor staat. Hij is kunstenaar, hij is ook ingenieur, hij is designer, een beetje Leonardo da Vinci-achtig in ambitie. Zie ik dat goed? Ja? Nou ik vind het zelf nogal overdreven hoor, haha.” En zo heeft Harry Starren, de vaste moderator van Theatercolleges, direct de lachers weer op z’n hand als hij het college van Daan Roosegaarde introduceert.

Dit theatercollege heeft veel interactie met het publiek, Roosegaarde zal beginnen met een keynote speech van een half uur, waarna er twee sessies vol vraag- en antwoord plaats vinden. Tijdens deze keynote neemt Roosegaarde het publiek mee langs een aantal hoogtepunten van zijn werk, zo zien we zijn eerste projecten langskomen en krijgen we een filmpje uit 2005 te zien waarin Frans Bromet de mensen op straat vraagt of ze een mobiele telefoon hebben. Dat filmpje is nog geen tien jaar oud, maar toont aan dat de wereld constant in beweging is, want hier zeggen mensen dat ze dat niet nodig hebben: “Als je me wil bereiken dan stuur je maar een brief.” zegt iemand. Roosegaarde: “Als dit maar tien jaar geleden is, hoe ziet de wereld er over tien jaar dan uit? Hoe woon jij dan, wat draag je dan, over welke weg rij je dan? Dat is het spannende wat hier opduikt.”

“Maar ook natuur is prachtig, dat bestaat al miljoenen jaren en is machtig interessant.” Waarna Roosegaarde ons een filmpje laat zien van een stel wetenschappers die een ondergrondse mierenhoop bloot leggen. Gevolgd door een filmpje over jurken die, naarmate de hartslag van de draagster omhoog gaat, transparanter worden. Waarna het tijd is voor een verhandeling over Lacoste, een merk dat bol staat van traditie, maar na verloop van tijd om was en Studio Roosegaarde vroeg om een nieuw concept te bedenken. “Het is spannend dat zo’n merk openstaat voor verandering, uit angst voor de toekomst, of omdat ze verder willen, dat maakt me niet zoveel uit. Maar het is mooi dat we hierdoor creatief kunnen zijn. We kunnen nu dingen uitproberen, die een jaar of wat geleden ondenkbaar waren.”

Andere voorbeelden die Roosegaarde laat zien zijn de Lotus Dome in een kerk in Lille, de Smart Highway bij Oss: “Toen we dat lieten zien bij De Wereld Draait Door stond er een uur later een file en kregen we een mail van een blije pomphouder in de buurt.” En natuurlijk komt het Van Gogh Fietspad bij Nuenen aan bod: “Het is nu al één van de plekken waar je heengaat met je date, eerst naar de bioscoop en dan naar het Van Gogh fietspad.”

Het eerste deel wordt afgesloten met een verhaal over het smog probleem in Beijing: “Die stad is zo smerig, dat je bijna weer gaat roken om je gezond te voelen. Door alle ideeën die we hadden kwamen we uiteindelijk bij de burgemeester van Beijing, die bereid was er miljoenen in te steken, en na een hoop gedoe hadden we dus dat gesprek. Die man komt binnen en kijkt me aan en scant me van top tot teen, waarna hij me één vraag stelde. Niet ‘wat kost het’ wat ik had verwacht, maar nog veel erger dan dat, haha, hij vraagt ‘where’s your boss?’ Dus ik zei dat ik de boss was, maar dat geloofde hij niet. Gelukkig kwam het uiteindelijk goed, mede dankzij minister Bussemaker.”

“Uiteindelijk bedachten we een oplossing van het smog-afval, door er smog ringen van te maken. En dat is de uitdaging die we op alle niveaus aan moeten gaan, hoe kun je andersom denken waardoor je bij een oplossing komt? Het spannende van vandaag is dat sommige dingen niet meer werken, we moeten creatief zijn, als we dat echt gaan doen dan zul je zien dat er een hoop mogelijk is.”

En hiermee komt het eerste deel ten einde, waarna de zaal vragen mag stellen. Een aantal uitspraken en antwoorden van Daan Roosegaarde:

“Er komen een hoop nieuwe ideeen aan, we zijn bezig met een nieuw werk in Amsterdam Centraal Station, maar daar kan ik nog niet teveel over vertellen. Een ander plan is om het deel van kwallen en vuurvliegjes dat licht geeft te versmelten met planten. We zijn lichtgevende bomen aan het ontwikkelen.”

“Wanneer we met een project stoppen? Nou, niet. Je steekt er zoveel tijd, geld en energie in dat je wel door moet gaan. Als je iets kan bedenken, dan kun je het bouwen.”

“Sommige projecten houden we uniek, zo’n Lotus Dome bijvoorbeeld, maar andere, zoals de Smart Highway, gaan we echt wel mondiaal uitrollen.”

“Ik weet niet of designers control freaks zijn, het is alsof je een smaak in je mond hebt, maar je weet de ingredienten nog niet.”

“Je moet alles horen, je moet continu om je heen blijven kijken, je verbazen, maar tegelijkertijd moet je maar naar een heel klein beetje luisteren. Je moet gewoon nieuwsgierig zijn, dat is het gewoon, en je realiseren dat wat je doet impact kan hebben. En dat gaat niet vanzelf hoor, er is altijd weerstand, altijd krijg je de woorden ‘ja maar’ te horen.”

“Onze projecten ontstaan uit onze eigen beleving. Soms drop ik een idee tijdens een lezing, of bij Matthijs van Nieuwkerk, en dan krijgen we vanzelf reactie van mensen of bedrijven die willen participeren.”

“Ik haat dat woord inspiratie, alsof je onder een boom zit en een briefje van god krijgt waar je je ideeën vandaan haalt. Ik haal ook geen inspiratie uit mensen, meer uit plekken. Schiphol bijvoorbeeld, of het architectenbureau Rem Koolhaas, of m’n eigen studio waar constant mensen bezig zijn met dingen uitproberen, falen, alles.”

“Je maakt dingen, maar die dingen maak jou ook. Het is geen bowling, meer pingpong.”

“Mislukking? Elk project mislukt onderweg. Technisch, sociaal, wat ik er van vind, wat iemand anders er van vindt. Maar nee, er zijn nog nooit dingen waarmee we gestopt zijn. Je moet fouten maken en er van leren, als je dat niet doet dan is het fout. En de rest is gewoon tijdelijke imperfectie.”

“Iedereen is creatief, maar een hoop mensen durven niet uit angst.”

“Of ik er rijk van wordt? Nou, soms komt er op een dag meer binnen dan ik vroeger in een jaar verdiende, maar dat wordt allemaal weer opnieuw geïnvesteerd. Iedereen kan zo’n suffe Audi, of een BMW kopen, maar dat vind ik supersuf.”

“De New York Times bedacht ooit een term voor me, die zeiden ‘je bent geen kunstenaar, ontwerper, uitvinder of architect; jij bent een hippie met een businessplan. En dat vond ik echt geniaal, want dat is wat er nodig is: nieuwe ideeën, nieuwe dromen en aan de andere kant het verlangen om het te bouwen, om het te realiseren.”

“Drie ondankbare fases van innovatie zijn: fase één is dat mensen zeggen ‘kan niet’, dan moet je alles op alles zetten om ze te overtuigen dat het wél kan. Fase twee is ‘mag niet’, een snelweg moet witte lijnen hebben, geen groene. Dat konden we oplossen door een bord neer te zetten met ‘wegmarkering ontbreekt’. En fase drie is nog erger dan ‘het is te duur’, nee dat is de opmerkingen ‘waarom bestaat het al niet eerder?’ Maar dan zeg ik, waar was jij twee jaar geleden? Toen kon het niet en mocht het niet.”

Bekijk hier de fotoserie van het theatercollege van Daan Roosegaarde