In het donker nog even naar de schapen
Jan Terlouw overleed afgelopen vrijdag op de gezegende leeftijd van 93 jaar. In de periode 2017-2020 mochten wij regelmatig theatercolleges met hem organiseren. De afgelopen dagen is er veel geschreven over Jan Terlouw, daar wil ik graag mijn eigen ervaringen aan toevoegen.
Toen wij Jan destijds benaderden voor een reeks van theatercolleges had hij net zijn hartstochtelijke pleidooi gehouden voor het zuinig omgaan met de aarde en voor ‘het touwtje uit de brievenbus’ in De Wereld Draait Door. Hij riep burgers en politici op om de integriteit en het publieke belang weer centraal te stellen in plaats van eigenbelang en winstbejag. Hij sprak bewogen over het gebrek aan vertrouwen en het verwoesten van de aarde. Miljoenen mensen zagen het fragment, het was lang trending topic en hij oogstte veel bijval, ook onder jongeren.
Ik heb een prachtig leven gehad, ik wil dat jullie dat ook hebben.
Ieder theatercollege begon al met de weg er naartoe. Vanuit Amsterdam haalde ik Jan op bij zijn landgoed in Twello om hem vervolgens naar Den Haag, Amsterdam, Apeldoorn (volgens Jan een stad zonder uitstraling en zonder centrum), Den Bosch, Zwolle of Breda te rijden. Dochter Sanne woonde in Deventer, zo’n 5 kilometer van Twello en reed mee. Zij was de trouwe moderator van Jan, zij kende hem door en door, ze schreven vele thrillers samen. Zeker toen het gehoor van Jan wat achteruit ging, was het fijn dat Sanne het gesprek leidde. De stem van Sanne was vertrouwd en zorgde ervoor dat Jan niets van de vragen miste.
In dit theatercollege combineerde Jan Terlouw twee verhaallijnen. Hij vertelde over zijn leven als wetenschapper, politicus en schrijver. Over zijn ongebruikelijke carrière. Wat waren zijn levenslessen? Zelf zei hij over zijn leven: Het is me overkomen.
En hij ging in op zijn grote zorg over het uitwonen van de aarde. Hoe kunnen we dat stoppen? Wat kunt u eraan doen? Kunnen we het probleem oplossen met behoud van welvaart? Hij verhulde in het theatercollege zijn maatschappelijke betrokkenheid niet.
Tijdens de colleges was de zaal muisstil en kon je een speld horen vallen. Hij was een bijzondere verhalenverteller.
Na afloop van het theatercollege, ergens in het land, reed ik Sanne en Jan weer terug naar Twello. Hij wilde liever niet meer zelf naar huis rijden in het donker. Je zou verwachten dat Jan dan een tukkie zou doen, maar niets was minder waar. Hij was een avondmens. In de auto kon hij zich enorm druk maken over het feit dat er geen vliegjes op de autoruit zaten (er zijn steeds minder insecten) of over het feit dat de vijver volledig uitgedroogd was. We hadden discussies over van alles. Over liegen bijvoorbeeld: Iedereen liegt, jij dus ook. Wat doe je wanneer je vrouw vraagt of je haar jurk mooi vindt? Zeg je dan dat je de jurk lelijk vindt (= eerlijk) of zeg je voor de lieve vrede dat de jurk mooi is (= liegen). Over kerncentrales (die moeten er komen), of over Vitesse. Jan was geen groot voetbalkenner maar had een zwak voor Vitesse.
En als ik hem dan na middernacht afzette bij zijn huis in Twello, vroeg ik: Wat ga je nu doen? Ga je nu gelijk slapen? Nee, zei Jan, eerst nog even het land in, om te kijken of alles goed gaat bij de schapen en de koeien. Er was een schaap zwanger. Ja, maar Jan, het is pikkedonker, zei ik. Jan antwoordde dat hij zijn landgoed tot op de centimeter kende en dat hij een hoofdband met lampje zou dragen, zodat hij alles nog goed kon zien. Zo lief als hij was voor iedereen in zijn omgeving, was hij ook voor zijn dieren.
Oh ja, zei hij, ik neem ook nog een whisky.
