Skip to content

Theatercollege Adriaan van Dis ©Een intrigerend theatercollege over familie, geschiedenis en schrijven

Het is zondagavond 19 mei 2015 als moderator Harry Starren het podium van het DeLaMar Theater betreedt om Adriaan van Dis aan te kondigen: “Het is een man van tegenstellingen, Multatuli zei ooit dat hij een vat vol tegenstrijdigheden is, nou dat is Van Dis ook. Hij zegt z’n moeder te haten, maar wijdt een compleet monument aan haar, een boek. Hij is de meest persoonlijke interviewer die we kennen, maar hij blijft U zeggen. Hij zoekt contact met mensen, maar heeft een hekel aan door vreemden te worden aangeraakt. Hij spreekt zijn stadsliefde uit voor Parijs en vlak nadat hij dat wereldkundig heeft gemaakt verhuist hij naar de Achterhoek. Hij gaat Nederlands studeren, maar eindigt met een doctoraal Zuid-Afrikaans. Ik kon niks beters verzinnen: Hier is Adriaan van Dis!”

Adriaan van Dis komt het podium op en kondigt direct aan dat zij vroeger niet zo woonden: “Ik sta in het decor van de Sunshine Boys, dat roept wel enige eenzaamheid op. Er zit een plakkertje op deze tafel, want in het dat schitterende stuk gaat het op een gegeven moment zo hard dat één van de Sunshine Boys met een bijl op deze tafel slaat en ik was dus als de dood dat ik een splinter in mijn bil zou krijgen.”

Theatercollege Adriaan van Dis ©“Het is een theatercollege en ik had geen idee wat het is, maar er moet wat theatraals bij en dus wil ik beginnen om een tijdje op één been te gaan staan.” “Waarom ik dit laat zien? Omdat ik me moest verplaatsen in een persoon van 98 en als je zo oud bent dan kun je niet meer op een been staan. Ik kon het ook slecht, maar ik ga drie weken naar de fitness omdat ik vrees dat ik meer dan honderd moet worden en ik heb geen pensioen. Maar het zit in de genen van de familie. Ik heb mij leren verplaatsen in een oud lichaam en daar heb ik over geschreven in ‘Ik kom terug'”

Wat volgt is een persoonlijke geschiedenis van Van Dis over zijn studietijd in Amsterdam: “Ik studeerde dus Nederlands en kwam zo terecht bij het Zuid-Afrikaans. En dankzij die studie kon ik veel beter het Nederlands-Indië van mijn ouders leren begrijpen.”

Wat volgt is een prachtig verhaal over het leven van zijn ouders in Nederlands-Indië en zijn ontdekking van een Zuid-Afrikaans gedicht van Breiten Breitenbach, gevolgd door een uitgebreid college over de Zuid-Afrikaanse taal, waarin Van Dis met een opvallend feit komt: “De taal is in hele korte tijd ontstaan, uit het Nederlands natuurlijk, maar omdat de boeren snel al weer wegtrokken wordt er overal hetzelfde Zuid-Afrikaans gesproken. Er is geen dialect.”

Theatercollege Adriaan van Dis ©Vervolgens gaat Van Dis door op het verhaal van z’n moeder die na de oorlog in Indië haar man kwijt is en een ander ontmoet waarmee ze de eerste terug zou gaan zoeken: “En het gevolg van die zoektocht zit hier nu in het DeLaMar Theater op een houten tafel tegen u te praten.” Waarna Van Dis vertelt over de tijd dat ze weer in Nederland komen wonen en hoe z’n moeder dankzij de vele boeken die ze heeft gelezen werd gevormd: “Ze kon dankzij een hoop boeken over esoterie horoscopen maken, ze kon handlezen en ze werd lid van de VVD, want als we allemaal lid worden van de VVD dan komt er nooit meer oorlog. Knoopt u dat nou in uw oren.”

En vervolgens vertelt Van Dis over de tijd dat hij het huis uit ging en de afstand tot z’n moeder groter werd, zeker toen hij in Parijs ging studeren: “Ze ging steeds meer veranderen. De Gooise moeder die ik kende, die met van die vuurvaste mantelpakken liep, met zo’n rok die je bleef draaien omdat je niet wist wat de voorkant was -waar het fietszadel zit is de achterkant- die begon trainingspakken te bestellen bij verzendhuis Otto.”

Tot de pauze ging het verder over de veranderende relatie tussen moeder en zoon, waarin Van Dis enkele prachtige passages uit z’n boeken voorleest. Na de pauze was het tijd voor de vragen uit de zaal, enkele hoogtepunten hieruit:

Theatercollege Adriaan van Dis ©“ik heb mezelf een moeder gegeven die niet bestond. ik lijk op haar. ik heb mezelf een moeder teruggegeven om mezelf  beter te maken. Ik heb er een verhaal van gemaakt, ik mis bepaalde herinneringen: op Prinsjesdag belden we altijd uitgebreid om de hoeden door te nemen. Dat mis ik wel. Missen komt later. Mis ik m’n moeder? Ja bij tijd en wijlen.”

“Het verhaal dat me meest verbaasde is dat ze de oorlog van haar beider mannen verklaarbaar wilde maken voor haar kinderen. Ze was zwijgzaam maar verbaasde ons dat ze dit soort informatie in documenten achterliet.Voor het eerst noem ik mezelf Adriaan van Dis in en boek, heb er wel achterin een Disclaimer ingezet zodat de familie van Dis me niet met een hooivork op staat te wachten.”

“Ik praat zo raar, dat heb ik geleerd in het Gooi.”

Over therapie: “Het feit dat ik vanavond hier los mag is eigenlijk een wonder. Sommige mensen hebben een zomerhuis, ik heb dat onder m’n schedeldak. Ik heb er heel veel aan gehad, vier keer per week, maar gelukkig heb ik vele boeken kunnen schrijven hierdoor.”

“Ik ben gelukkig als ik schrijf en ik schrijf beter dankzij die therapie.”

Theatercollege Adriaan van Dis ©“Er was eens een vrouwtje in Ierland in County Tralee die iedere avond eten buiten zet voor de elfen en leprichorns, waarop iemand vroeg of ze er in geloofde. Nee dat niet, zei ze, maar dat is toch geen reden om onaardig tegen ze te doen? Zo ga ik ook om met horoscopen en dergelijke.”

“Wat mijn moeder van mijn eigen boeken vond? We zijn geen felicitatiedienst thuis, maar ze las heel veel en een groot deel van de boeken gingen op de stapel KW (kan weg), het feit dat dit met mijn boeken nooit is gebeurd is het mooiste compliment dat ik heb gekregen.”

Bekijk de uitgebreide fotoserie van het theatercollege van Adriaan van Dis

Back To Top